Лингвистические особенности научной терминологии тюркских языков в сравнительном аспекте

ARAŞTIRMA SONUÇLARI

Rusça olarak belirlediğimiz temel 300 bilimsel kavramı karşılamak için Azerbaycan Türkçesinde (Azb.) 322, Kazakçada (Kaz.) 328, Tatarcada (Tat.) 335, Türkiye Türkçesinde (Tür.) 395, Özbekçede (Özb.) 315 karşılık bulunmuştur. İncelediğimiz terimler arasında bazı kavramları karşılamak için birden fazla terimin kullanıldığı görülmüştür. Genel olarak bazı kavramların iki karşılığı mevcuttur. Bu durumun başlıca sebebi, yabancı kökenli terimin yanında Türkçe ya da Türkçeleştirilmiş karşılığının da bulunmasıdır. Örneğin,

Tat.: икебуын – бином, колач – амплитуда, алфавит – әлифба veya

Tür.: tekterimli – monom, yerçekimi – gravite, benzeşme – asimilasyon. Azerbaycan Türkçesinde bazı kavramların birisi Arapça kökenli olup, öbürü de Grek-Latin kökenlidir: gravitasiya – cazibә, inersiya – әtalәt, minus – mәnfi. Türkçe terimlerde aynı kavramı karşılamak üzere birden fazla karşılığının bulunmasının başka sebebi de, farklı Türkçe köklerin kullanılması ya da aynı köke farklı eklerin gelmesidir. Örneğin,

Kaz.: жұту – жұтылу, сығылу – қысылу, күшейткіш – нығайтқыш ve

Özb.: ютиш – ютилиш, парчалаш – парчаланиш.

Üçüncü neden olarak da bir kavramın karşılanması için birden fazla Türkçe kökenli veya Türkçeleştirilmiş terimlerin kullanılması gösterilebilir. Örneğin,

Tat.: калын сузык – арткы рәт сузыгы, туган тел – ана теле;

Azb.: incә sait – dilönü sait, çıxışlıq hal – bölüşdürücü hal;

Kaz.: сөз тудырушы аффикс – сөзжасам аффикстері;

Özb.: орқа қатор – қаттиқ қатор.

Bu durum özellikle Türkiye Türkçesinde yaygındır: belirsiz geçmiş zaman – öğrenilen geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman, hece düşmesi – hece yutumu, sedalı ünsüz – ötümlü ünsüz – yumuşak ünsüz – tonlu ünsüz, kalın ünlü – art ünlü, ince ünlü – ön ünlü.