Кутадгу Билиг и его духовно-культурная ценность

Buna benzer, insanların her kademesinin hoşuna giden ilim-irfan yumaklarına Kutadgu Bilig'de oldukça çok rastlanmaktadır.

Aynı zamanda, o bu eserinde, sadece siyaset, ilim-irfan ve bilim benzeri şeylerle sınırlanmak yerine, gençlere, bekârlara da birçok öğüt vermektedir:

"Evlenmeyi düşünüyorsan şayet kendin,
Güzel seç, çıra gibi olsun gözün.
Nesebi pak, iman sahibi olsun ak kız,
Terbiyeli, pâk, akıllı ve günahsız.
Ailesi seninkinden aşağı olsun!
Nam sahibine layık damat olursun sen!
Yüzü değil, gönlü güzel olsun,
Seni bile düzeltir niyeti pâk
Evlenecek misin, o halde iyi bilesin,
Dört türlüsünü aklında tut, sonrasında tut.
Biri yaşar zengin kıza evlensem der,
Başka birinin güzellerde gözü kalır!
Üçüncüsü soyu güzel olanı hayal eder,
Kibirli bir tanıdık sebep olup!
Dördüncüsü akıllını arayagelir,
Buldu mu, ebediyyen diler durur.
Bunların hangisi evlâ, söyleyeyim,
Evlenmek istiyorsan, kulak ver sen.
Kulak ver, zengin kadın isteyenim,
Kul olup mala-mülke kalmayasın!
Öyleleri açgözlü olurlar, doymak bilmez,
Doyurmak zor olur, mal-mülk taşıyıp!
Ya sizler, aldananlar güzellere,
Halkın güleceği birisine dönüşmeyin!
Güzellere düşer de çoğunun gözü,
Allah vere, nefislerini gemleseler!
Soy-soplu kızı arzulayan kin güdenim,
Soyunun önünde ezilip kalma ha sen!
İleri gelen ailenin kızının dili uzun,
Kadınına kul olup kalma kendin.
Akıllı kız bulursan baka kalma,
Dört özelliğin hepsi de olur onda!
Buldun mu akıllıyı, acele eyle,
Yuva kur, bulunmayan talihri o.
Dileğin zenginlikse eşin biriktirir,
Mal-mülk artar, mutlulukla dolar evin.
Namuslu mu kadının, güzel odur,
Kadın sulu, gönlü de geniş olursa.
Akıllı ve saf mıdır, demek ki, asil,
Üç özelliği biriktirip bakan budur.
Kadının akıllısını bulursan sayet,
Dört bir yanı özelliğin denk demektir!
Ve şayet akıllının bulursan birini,
Hiç bekleme, kutlu dostum, hemen evlen!"

Yusuf Balasagun, söylediğiyle, yaptığının, diğer bir ifadeyle insanın dışıyla içinin birbirine uyumlu olması konusuna da vurgu yapmıştır. Onun düşüncesine göre, insanın yüce vasıflı biri olduğunun göstergelerinden biri de onun sözüyle hareketinin birbirine uyumlu olmasıdır. Öylesi insana başkaları iki dünyada da razı olurlar, demektedir. Ama sözleri hiçbir işe yaramayanı, saygıyı hak etmeyen yalancıyı, ahlâksız, edepsiz olarak değerlendirir. İnsanların edep-ahlâğa uygun düşen davranışlarına örnek olarak sadeliği ve mütevazılığı özellikle beğenmektedir.