Кутадгу Билиг и его духовно-культурная ценность

Yukarıdaki dizeler, müellifin derin bir ilme sahip olduğuna, ilim-irfan ehli olduğuna şüphe duyurmaz. Manzumede müellifin felsefî anlamda kafa yorduğu meselelerin biri, insanoğlunun mutluluğu hakkında olmuştur. Manzumede, insanların mutluluğunun temel ahlâki hedef olarak durduğu konusunun üzerinde geniş olarak durmuş, herbir insanın kendi çapında âdâp-erkana uygun hususiyetlere sahip olduğunda baştaki ahlâki hedefe varacağı sonucuna ulaşır. Bundan başka, adı geçen eserde, tüm insanoğlunu ilgilendiren düşünceyi kapsayan ve dünyadaki her türlü devletin ve halkın hedef olarak belirlediği, şahsî hayatını güzelleştirmeye yönelik düşünceler ağırlıklı olarak verilmiştir. Hertürlü meslekteki insanları, ilim-bilimi, inançlılığı, edepliliği, ar sahibi olmayı, doğruluğu, vicdan sahibi olmayı, çalışkanlığı övmekte ve bunlar vasıtasıyla insanların güzel özelliklere sahip olmaya davet etmektedir.

Mesela:
"Kim kitabı okumaya devam ederse,
İki dünyada ışık saçar işine.
İlim ile belâ ve eksiklik giderilir,
Bilim ile halkın hududu sağlamlaşır.
Bilim olursa, can verecek dost sana,
İlim olursa, meslektaşın, ve komşun.
Kaderin zorlu olmasın diyorsan kendine,
Dilini ısır, dikkat eyle kendine.
İnsanı yoldan çıkaracak çoktur düşmanı,
Onlara yaklaşırsa, bozarlar onu.
Bir düşman, dili olur çekiştirir,
Başkası, boş söz vermek, bir tuzaktır.
Üçüncüsü kendini içkiye vermektir,
Bellidir onun ardı hayattır..?????
Başka bir kötü özellik, kabalığın,
Her nerde yürüyorsa, kötü bu halin.
Başka biri kaba öfkeli söz gönül kırar,
Yanından insanları toptan kovar.
Var ise bir kulunda bunun hepsi,
O halde ömür boyu beladadır.
Gençlik geçer, ömür geçer taşıp-coşan,
Bu dünya, düştür, sen de gidersin ömürden.
Ömrünü sen ata yurduna harcarsan,
Rahat edersin, hor görülmezsin hiçbir zaman.
Talihli dostum, mala-mülke güvenme,
Belâdan uzak olarak yaşasam de.
Akan su, esen yel gibi talih durmaz,
Hiçbir zaman onun etrafı durmak bilmez.
Talih değişen bir şeydir, vefası yoktur,
Yorulup yere düşse, uçsa konmaz.
Bir gelir talih başa, bakmazsan gider,
Talih bir konar, üflersen sönüverir.
Talihe elin ulaşırsa, sağlamca tut,
Bırakırsan sana tekrar gelmez inan.
Ecel ki, canlılara açık kapı,
Canlılar kurtulamaz, kaçsalar bile.
Aklındaki işi saklama, halka söyle,
Her işi gönlün ile seç her zaman.
İnan sen, sadece kendi kendine,
Çıkmasın başkalarına açık sözün (dedikodun)."